Velayet verileceği zaman çocuğun üstün yararı dikkate alınmaktadır. Kamu düzenini ilgilendiren velayet konusu 18 yaşına kadar olan çocukları ilgilendirmektedir. Aile birliği içinde, ana-baba çocuk üzerinde ortak velayet hakkına sahiptir. Ana-babanın evlilik birliğini sonlandırma kararı alması durumunda ise çocuğun velayetinin kimde olacağı önemli hale gelir. Mahkeme çocuğun velayetinin hangi ebeveynde olacağına karar verir.
Mahkeme kararları Yargıtay ya da Bölge Adliye Mahkemesi tarafından bozulabilir. Genellikle boşanma davalarının ardından çocukların velayeti anneye verilmektedir. Bununla birlikte bazı durumlarda velayetin babaya verilmesi de söz konusudur. Genellikle annelerin velayeti istemesi nedeni ile ve çocuğun da anne şefkati ve ilgisine ihtiyacı olduğundan hareketle mahkeme anneye verilmesi yönünde karar alabilmektedir.
Babanın çocuğun velayetini istemesi halinde mahkeme çocuğun üstün yararını gözeterek karar vermektedir. Son olarak, velayete dair hukuksal işlemlerin boşanma avukatı marifetiyle yerine getirilmesi, hak ve zaman kaybı yaşanmaması bakımından en sağlıklı yaklaşım olacaktır.
Boşanmada Çocuğun Velayetinin Babaya Verilmesi
Boşanma davası sırasında baba çocuğun velayetini istediği takdirde mahkeme bu konuda bir araştırma yapar. 4857 sayılı Kanun’un 5. Maddesi kapsamında velayetle ilgili araştırma Sosyal İnceleme Raporu aracılığı ile yapılmaktadır. Rapor kapsamında her iki ebeveyn ile görüşülür ve uzmanlardan da destek alınarak karar verilir.
Çocuğun idrak çağında olması halinde çocuktan da görüş alınır. Çocuğun velayeti kimde olacak belirleneceği zaman tarafların sosyal ve ekonomik koşulları da dikkate alınmaktadır. Genellikle 0-7 yaş aralığındaki çocuklar anne şefkatine ve ilgisine ihtiyaç duyacağından yasal bir engel yoksa velayeti anneye verilir.
8 yaş ve üzerindeki çocuk idrak çağında olduğundan onun görüşü de alınır. Bunun yanı sıra diğer tüm unsurlar değerlendirildikten sonra mahkemece velayetin kimde olacağına karar verilir. Bu aşamada çocuğun üstün yararı gözetilir.
- Anne küçük yaşta ise velayet babaya verilebilir.
- Anne akıl hastası ise velayet babaya verilir.
- Anlaşmalı boşanma davası sırasında anne çocuğun velayetini babaya bırakmış ise velayeti baba alabilir.
- Kardeşleri ayırmama ilkesi uyarınca babaya çocuğun velayeti verildiğinde kardeşin velayeti de babaya verilir.
- Boşanma davası sürerken tedbiren babaya bırakılan çocuğun geçici velayeti dava sonuçlandıktan sonra çocuğun düzeninin bozulmaması için kalıcı hale getirilebilir.
- Annenin aile yaşamı çocuk için tehlike oluşturuyorsa çocuğun velayeti babaya verilir.
- Anne yeniden evlendiğinde annenin yaşamında esaslı değişiklik olması nedeni ile baba velayetin değiştirilmesi davası açarak çocuğun velayetinin kendisine verilmesini isteyebilir.
- 8 yaşındaki çocuğun idrak çağında olduğu kabul edildiğinden çocuk istediğinde ve koşullar da uygunsa velayeti babaya verilir.
- Anne çocukla babanın kişisel ilişkisini, engellediğinde velayet babaya verilebilir.
- Annenin haysiyetsiz bir yaşam sürmesi durumunda çocuğun velayeti babaya verilir.
Velayetin Kaldırılması veya Değiştirilmesi Davasında Velayetin Babaya Verilmesi
Velayetin kimde olacağı kesinleştikten sonra boşanma davasının sonunda tarafların velayet kararının değiştirilmesi yönünde mahkemeye müracaat etme hakkı bulunur. Velayetin değiştirilmesi davası açılacağı zaman boşanma davasının kesinleşmesinin ardından velayetin değiştirilmesi davasına kadar geçen sürede önemli değişiklikler olması gerekir. Dava açıldığında mahkeme delilleri toplar ve Sosyal İnceleme Raporu kapsamında karar verir.
Karar sırasında da çocuğun üstün yararı dikkate alınır. Velayetin değiştirilmesi davası Aile Mahkemesi’ne açılmaktadır. Velayetin değiştirilmesi davasının açılma nedeni anne ya da babaya verilmiş olan çocuğun velayeti ile ilgili olarak velayet kendisine verilen tarafın yaşamında oluşacak esaslı değişikliklerdir.
Velayet hakkı gereği gibi kullanılmadığında ya da ortaya çıkan çeşitli sebeplere bağlı olarak velayetin değiştirilmesi davası açılabilir. Velayet görevi aksatıldığında , ağır bir biçimde kötüye kullanıldığında dava açılabilir. Ana-babadan biri başka bir yere giderse, evlenirse, ölmesi halinde re ’sen ya da ana babadan herhangi birinin istemi ile velayet değiştirilebilir.